بازار قالیشویی شب عید و سرگردانی مصرف کننده در گفتگو با مجتبی گلستانی

سایت اطلاع رسانی فرش ایران - کارپتور

نوروز، خانه تکانی و استقبال از بهار؛
هزاران سال است كه ایرانیان، در آستانه بهار، زنده شدن دوباره طبیعت را با شور و شوق جشن می گیرند. در این میان آیین شیرین و زیبای نوروزی در کنارهم بودن جایگاه ویژه ای دارد. آنان بر اساس این سنت دیرینه، به خانه تكانی دل و خانه خویش می پردازند و چونانکه غبار از اسباب و سامان منزل می زدایند، زنگار دل را نیز با نگاهی نو، امیدوارانه و شیرین به زندگی فردی و جمعی می‌زدایند و شكوه و نعمت با هم بودن را ارج می‌نهند.
این رسم دیرین كه از پاسداشت پاكیزگی و بایستگی زدودن ناپاكی در نزد ایرانیان حکایت دارد، هنوز و هر سال در آستانه بهار و در بدرقه نوروز درایران زنده و ساری است.
نوروز این آیین دیرینه و رسم خوشایند گذشتگان بهانه ای است برای جمع شدن و کنارهم بودن. ایرانیان بر این باورند كه باید برای این دور هم بودن بسترهایی را فراهم كنند. یكی از مهمترین این زمینه‌ها، رسم خانه تكانی است. از اینرو و با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال، رسم نیکو و شادمانه خانه تكانی آغاز می‌شود. آنها جای جای خانه های خود را بازرسی می‌کنند تا هرآنچه را که بویی از کهنگی و بی‌فایدگی دارد گرد آورده و دور بریزند و با پاک کردن و جلا دادن دوباره همه چیز؛ از وسایل خواب و خوراک و آشپزخانه گرفته تا در و دیوار و فرش و قالی، بر آنها عطر بهار پاشیده و برق امید بیاندازند.

جشنواره رنگ و نقش؛
در این میان اما شستن فرش‌ها و قالی‌های خانه حکایت شیرین و جشنواره ای از رنگ و نقش است. قالی‌های شسته شده از بام و دیوار خانه‌ها آویخته می شود و به در و دیوار شهر جانی تازه، رنگارنگ، پر نقش و نگار و خیال‌انگیز می بخشد.  

سنت خانه تکانی اما با توسعه آپارتمان نشینی، محدودیت و ممنوعیت‌های موجود برای شستشوی قالی در محیط مشترک مسکونی با بازدارندگی هایی رو به رو شده. با همه اینها رسم خانه تکانی با رونق کارخانه های قالیشویی توانسته است به همان نیرو برجا بماند. گرچه نقش کارخانه های قالیشویی در ماندگاری سنت خانه تکانی کتمان‌ناپذیر است اما نمونه‌های آزاردهنده‌ای نیز وجود دارد که مایه نگرانی مردم و آشفتگی بازار قالیشویی در روزهای پایانی سال بوده و هست.

رو در رویی مردم با مشکلات شستشوی فرش را در گفتگو با مجتبی گلستانی، مدیر کارخانه قالیشویی گلستانی (تحت مجوز اتحادیه صنف قالیشویان شهر ری) به بررسی نشسته‌ایم که در ادامه، نظر شما را به آن جلب می کنیم:

کارپتور: با تشکر از شما که در این روزهای پرکار آخر سال به دعوت ما پاسخ مثبت داده و در این گفتگو شرکت کردید. میدانیم که بیش از سی سال به ارایه خدمات قالیشویی مشغول هستید. کار اداره کارخانه قالیشویی را چگونه می بینید؟

ساکنان خانه با قالی‌ها خو گرفته اند؛
گلستانی: از حق نگذریم، قالیشویی کار سخت و درعین حال پر مسئولیتی است. مسئولیت در مقابل انتظار صاحبان قالی برای پاکیزگی فرش هایشان و مسئولیت سنگین در قبال خسارات و صدماتی که ممکن است در حین عملیات شستشو متوجه قالی‌ها شود. نسبت و رابطه ساکنان خانه خصوصا بانوی خانه با فرش، رابطه جالب و عمیقی است. آنها به این فرش ها تنها به عنوان یک کفپوش ساده نگاه نمی‌کنند. به معنای واقعی کلمه با قالی‌ها خو گرفته اند و با نقش و نگار آن، با رنگ های آن و با وجود آن در زندگی خود مانوس هستند. شما هم باید بطور مداوم با صاحبان قالی ها ارتباط داشته باشید تا مفهوم دقیق حرف مرا متوجه شوید. این نسبت و رابطه ورای معانی مادی است. توام با نوعی معنویت و معناست. این امر کار ارایه خدمات قالیشویی را تا حد بسیار زیادی سخت و درعین حال شیرین و دوستداشتنی می کند.

کارپتور: چه جالب. ما اغلب کمتر از این زاویه به کار قالیشویی نگاه می‌کنیم. از این مفهوم بیشتر بگویید.

همنشینی دیرینه مردم با قالی، میان ایرانیان و قالی انس ایجاد کرده است؛
گلستانی: شاید اگر از مردم ما درباره قالی بپرسید اغلب نتوانند جزییات زیاد و دقیقی از دارکشی و تکنیک های بافت، مواد اولیه، رنگزاهای طبیعی و مصنوعی و اسلوب های رنگرزی و یا سبک‌ها و ساحت های مختلف طراحی قالی ارایه کنند ولی همنشینی دیرینه و تمدنی آنان با قالی و انواع دستبافته ها، نوعی آمیختگی و انس میان ایرانیان و قالی فراهم آورده که رابطه آنان را با این دستبافته ها روح و معنای متفاوت و عمیقی بخشیده است. همجواری مردم ما با دستبافته ها انس و الفتی متفاوت و توام با احساس همجواری با موجودی زنده دارد. درست مثل یک باغچه یا یک پرنده خانگی. خوب که نگاه می‌کنید قالی ها برای اهل خانه به منزله اعضای خانواده‌اند. سالها در کنار هم بوده اند. قالی‌ها به زندگی خانواده گرما بخشیده اند. بچه‌ها از هنگامی که چشم باز کرده اند با گلها و بته ها و اسلیمی ها و ختایی های آن همبازی بوده و با آنها خو گرفته اند.

کارپتور: از نگاه شما قالی‌ها فقط وجود فیزیکی ندارند بلکه زنده اند.

قالی‌ها زنده‌اند؛
گلستانی: بله. دقیقا. البته این نگاه اختصاصی من نیست. من تنها رابطه مان را با قالی ها توصیف میکنم. این حس مشترک همه ما ایرانی ها و همه دوستداران هنر قالیبافی است. آدم ها به هر میزان که با قالی ها همنشین بوده اند به همان اندازه هم به آن انس و دلبستگی دارند. دلبستگی عاطفی. به همین خاطر است که می‌گویم مسئولیت صدمات و خسارات قالی‌ها بسیار سنگین است. صاحب قالی انتظار دارد کار شما به آراستگی و پیراستگی قالی اش منجر شود نه صدمه دیدن آن. صاحب قالی دنبال خسارت و تاوان نیست. او قالی اش را می‌خواهد. قالی ای که سال های متمادی در غم و شادی هایش بر آن نشسته و با تک تک خفت‌ها و گره‌هایش زندگی کرده. در بیشتر موارد یادگار خویشان اوست تا آنجا که تو نمی‌توانی به جای آن قالی دیگری حتی قالی نو بدهی. همان را می خواهد. همان حس را. همان روح را. اینجاست که میبینیم قالی‌ها بی سبب نیست که مثل اعضای خانواده اند. اگر چهار تا قالی دارد چهار تا از یک چیز ندارد اینها چهار تن هستند چهار جان و هر جانی مستقل از جان‌های دیگر. اینها تنها بیان احساسی و شاعرانه نیست. این حس واقعی من، شما و همه ماست.

کارپتور: صحبت از صدمه دیدن قالی ها هنگام شستشو شد. اصولا چرا باید عملیات شستشو باعث صدمه دیدن فرش شود؟

خیلی از معایب فرش‌ها ناشی از استفاه و نگهداری نادرست است؛
گلستانی: بله. توضیح می دهم. در واقع عملیات شستشو، به خودی خود عامل اصلی  لطمه و وارد آمدن خسارت نیست. اغلب صدمات ناشی از ویژگی ها و شرایط بد استفاده و نگهداری فرش‌هاست. مثلا فرشی سال‌های متمادی شستشوی صحیح و غبارگیری اصولی نشده و گرد و عبار و خاک از سطح فرش به عمق ریشه‌ها نفوذ کرده و در آنجا بر اثر رطوبت یا شستشوی سطحی، فشرده و سخت شده است. تار و پود این فرش بر اثر تا کردن نادرست تحت فشار و کشیدگی دچار پارگی می‌شود. پیوستگی ساختار فرش باعث می شود که این پوسیدگی و پارگی به صورت ظاهری برای افراد غیر متخصص قابل مشاهده نباشد. وقتی چنین فرشی در آب آنطور که در شستشوی خانگی و غیر حرفه ای خیسانده می شود حجم زیادی آب جذب می‌کند و چندین برابر سنگین می‌شود. کشیدن و جابجایی نادرست صدمه قبلی را تقویت می‌کند و باعث پارگی مشهود فرش می‌شود. لکه‌ها که ناشی از ریختن مواد رنگی و چربی و شیرینی است هم همین کار را با تار و پود و حتی خامه(ریشه) فرش  می‌کند. وقتی اینگونه مواد روی فرش ریخته می‌شود باید این لکه ها با روش صحیح و حتی الامکان توسط کارشناسان شستشوی فرش زدوده شود وگرنه با گذشت زمان باعث پوسیدگی و ترک خوردگی فرش می‌شود. مواد اولیه فرش از نخ پنبه، پشم و کرک است اینها الیاف طبیعی هستند و بدلیل ساختارشان، مقاومت الیاف مصنوعی را در مقابل عوامل آسیب رسان ندارند.

کارپتور: با این تعریف نگهداری نادرست می‌تواند فرش های ما را در معرض صدمه قرار بدهد. چاره چیست؟

نگهداری صحیح یک اقدام پیشگیرانه و مستمر است؛
گلستانی: بله دقیقا همینطور است. نگهداری صحیح یک اقدام پیشگیرانه و مستمر است. کم توجهی به چگونگی استفاده و نگهداری فرش حتما منجر به وارد آمدن صدمات می‌شود. به همین دلیل ممکن است وقتی فرش برای شستشو فرستاده می شود با صدمات جدی روبرو شود.

کارپتور: اغلب قزیب به اتفاق مردم این عوامل و مشکلات را نمی شناسند و بنابرین امکان تشخیص اینکه آیا فرش بدلایل گفته شده خسارت دیده یا اینکه بی احتیاطی و یا اهمال قالیشویی باعث آن شده است را ندارند. اینجا باید چه کرد؟ توصیه شما به عنوان کارشناس چیست؟

گلستانی: نکته کلیدی درست همینجاست. بیشترین گلایه ها و شکایات هم بر سر همین نکته است. فقط تصمیم گرفتن برای شستشوی فرش کافی نیست. صاحبان فرش‌ها پیش از ارسال فرش برای شستشو با کمی دقت و توجه در انتخاب قالیشویی می‌توانند فرش خود را از چنین مهلکه هایی نجات بدهند.

کارپتور: این کار با توجه به اطلاعات اندک صاحبان فرش‌ها سخت و نشدنی بنظر می رسد. اینطور نیست؟

اولین گام، انتخاب درست قالیشویی است؛
گلستانی: نه بنظرم کار ساده ای است، یا حداقل کار دشواری نیست. قالی شما چندین برابر گوشی موبایل یا کامپیوترتان ارزش دارد، آیا شما حاضرید گوشی یا سیستم کامپیوترتان را بدون تحقیق و مطالعه و صرفا بدلیل تبلیغاتی که پیرامون شما می‌شود، به هر تعمیرکار یا سرویسکاری بسپارید؟ قطعا نه. پس چرا باید فرش خود را بی مهابا و بدون مطالعه به خطر بیاندازید؟ هر خانواده ای باید با مطالعه و پرس و جو سرویس و خدمات قالی هایش را به مجموعه‌ای متخصص، معتبر و قابل اعتماد بسپارد. این باعث می‌شود که شناخت دو طرفه و دقیقی ایجاد شود و در موقع لزوم و بروز مشکل، برای جلوگیری از صدمات بیشتر، از خدمات مشاوره رایگان و کارشناسی قالیشویی استفاده کند.

کارپتور: خدمات مشاوره رایگان؟ اعلب چنین خدماتی زمان بر و همراه با هزینه است. اینطور نیست؟

خدمات مشاوره رایگان؛
گلستانی: اینکه می‌گویم رابطه صاحبان قالی و قالیشویی باید نزدیک تر و جدی تر باشد به همین منظور است. اغلب کارخانه های قالیشویی این مشاوره ها را خصوصا در شرایط اورژانسی بدون تشریفات، فوری و رایگان در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند. همکاران ما در کارخانه قالیشویی گلستانی این سرویس را به مشتریان ارایه می‌کنند تا آنها در نگهداری و سلامت فرش‌های خود موفق‌تر عمل کنند.

کارپتور: همین چند روز قبل خبری در یکی از رسانه ها در مورد گلایه های صاحبان قالی منتشر شد. در متن خبر اشاره شده بود که "بازار شستشوی فرش، خیلی بازار بزرگی نیست و شاید تعداد عرضه‌کنندگان این خدمت به شهروندان تهرانی، به تعداد انگشتان دست باشد" با این حساب چرا باید شاهد گلایه صاحبان قالی باشیم؟

شهر پر است از دفاتر غیرمجاز قالیشویی؛
گلستانی: من با این مطلب موافق نیستم. این اطلاعات درست نیست. نه تنها این بازار به لحاظ حجم بازار کوچکی نیست بلکه تعداد قالیشویی ها هم بسیار بسیار بیشتر از اینهاست. ما در تهران بیش از 350 دفتر قالیشویی رسمی مجوزدار مورد تایید  اتحادیه صنف قالیشویان تهران داریم. حتی در صفحه اول سایت اتحادیه تهران نیز اسامی بیش از 30 واحد غیر مجاز معرفی شده و اتحادیه در کنار همین لیست اعلام کرده که قالیشویان نام برده در این قسمت مورد تایید این اتحادیه نبوده و کلیه فعالیت‌هایشان از نظر این اتحادیه غیر قانونی است و عواقب سپردن هرگونه خدمات فرش و ... به این مجموعه ها بر عهده مشتری بوده و اتحادیه هیچگونه تعهدی در قبال فاکتور های صادر شده و خدمات آنها ندارد و تاکید کرده که در انتخاب قالیشویی دقت لازم را انجام داده و از شرکتهای قالیشویی مجاز برای انجام خدمات فرش خود کمک بگیرید. باید اتحادیه صنف و دستگاه ها نظم قابل قبولی به دفاتر و متری‌شورها بدهند تا شاهد این همه بی نظمی و گرفتاری نباشیم.

کارپتور: متری شورها که هستند و منظورتان از دفاتر چیست؟

متری‌شورها و بلای دفاتر قالیشویی؛
گلستانی: تبلیغات فراگیر و پر سر صدایی که در بازار قالیشویی هست مربوط به کارخانه‌های قالیشویی نیست. بیشتر این تبلیغات از طرف دفاتر و متری شورهاست. در ماه های پایانی سال، به واسطه داغ بازار مشتریان خانگی داغ می‌شود، افرادی با راه‌اندازی دفاتر خدمات قالیشویی و بدون هیچ تجهیزات و فضا و دستگاهی شروع به تبلیغ گسترده کرده و بخش قابل توجهی از خانه‌دارها را جلب تبلیغات خود می‌کنند. در اغلب موارد شاهدیم که این افراد که بدون مجوز صنف وارد این بازار شده‌اند در انتهای اسفند دفاتر خود را تعطیل کرده و پی کار خود می روند. در این میان اگر مشتری ها با مشکلی مواجه شوند نه تنها نمی‌توانند مالکین این دفاتر را پیدا کنند بلکه اتحادیه هم با توجه به اخطارهای مکرری که کرده و می‌کند به موضوع پیگیری شکایت مشتریان این دفاتر ورود نمی‌کند و صاحبان قالی‌ها با مشکلات جدی در احقاق حق خود مواجه می‌شوند. اینها کسب و کار دفاتر رسمی و باسابقه را هم بشدت تحت تاثیر قرار داده اند. برخی متری شورها و اغلب دفاتر برای فعالیت خود به این نحو عمل می‌کنند که بر اساس متراژ بالا با کارخانه های قالیشویی‌ بر اساس قیمت تجاری که پایین تر از قیمت بازار خانگی است توافق می‌کنند و با تبلیغات، فرش‌های خانه‌داری را با نام خود جمع‌آوری کرده و به کارخانه‌های قالیشویی طرف توافق می‌سپارند و بعد از شستشو آن را به خانه‌ها بر می‌گردانند. تا اینجای کار بنظز مشکل خاص و حادی وجود ندارد.

گارپتور: خب پس مشکل کجاست؟

بعد از شستشو ، فرش‌ها بوی تعفن می‌دهند و برای سلامت مردم زیان‌بارند؛
گلستانی: مشکل آنجاست که اینها با 20-25 درصد هزینه کمتری که به کارخانه‌ها می‌دهند و 15-20درصدی که هزینه باربری و کارگری دارند عملا نمی‌توانند سود چندانی ببرند برای همین می‌روند به دنبال کارخانه‌های دور افتاده و کوچک بدون تجهیزات و امکانات که حاضر باشند 40 تا 60درصد پایین تر از نرخ مصوب کار کنند. قالیشوها این تخفیف را از کدام محل باید جبران کنند؟ خب طبیعی است که باید از محل پایین آوردن کیفیت کار، میزان و کیفیت مواد مصرفی و امثال آن بزنند. اکثر این باصطلاح قالیشویی ها حتی آب کافی برای شستشوی فرش در اختیار ندارند. آب را از چاه می‌کشند و وارد حوضچه می‌کنند و آب کثیف ناشی از شستن فرش‌ها را هم مجددا به چاه برمی‌گردانند و در واقع آب را در یک سیکل و چرخه بسته بکار می‌گیرند. نتیجه اینکه بعد از شستشوی قالی‌ها با چنین آبی، فرش‌ها بوی تعفن می‌دهند و برای سلامت مردم زیان‌بارند.

کارپتور: باور کردنی نیست. چطور چنین اجازه ای به این افراد داده می‌شود؟ موضوع خیلی حساس تر از این است که قالی‌ها درست شسته نشده اند و یا هزینه قالیشویی برای مصرف کننده بالاست. مساله جدی سلامت خانواده‌ها مطرح است و اینکه اینها طبعا جوابگویی درستی هم نباید داشته باشند. بنظر می‌رسد خانواده ها باید هشیارتر و مراقب تر باشند.

جای خالی دستگاه‌های نظارتی؛
گلستانی: بله. همینطور است. این برای کارخانه‌های قالیشویی معتبر موضوع نگران کننده ای است و به همین دلیل می‌گویم که باید به این دسته از فعالیت‌ها توجه بیشتری از سوی دستگاه‌های نظارتی بشود و به این امر سامان داده شود.

کارپتور: با این وصف توصیه کارشناسی شما چیست؟

هیچ ارزانی بی علت نیست؛
گلستانی: خانوارها هزینه‌های زیادی برای بهداشت و سلامت خود می‌کنند. این. کار را باید برای حفظ قالی خود هم بکنند و شستشوی فرش‌ها را که پاکیزگی و تمیزی آن نقش مهمی در سلامتشان دارد جدی بگیرند. مراقب تبلیغات فریبنده مراکز و دفاتر غیر مجاز باشند و بقول معروف توجه کنند که هیچ ارزانی بی علت نیست. اندکی کمتر هزینه کردن ارزش بخطر انداختن سلامت خانواده و به خطر انداختن فرش‌ها که جزیی از سرمایه خانواده محسوب می شود را ندارد.

کارپتور: توصیه نهایی شما به خانواده ها و صاحبان فرش چیست؟

بدون مشاور و متخصص، فرش‌های ما در معرض خطرند؛
گلستانی: این را نه به‌عنوان یک ذینفع بلکه به عنوان یک تعهد صنفی و اخلاقی می‌گویم که صاحبان فرش حتما درصدد باشند که بعد از تحقیقی که می‌کنند، قالیشویی بی‌واسطه و مطمئنی انتخاب کنند. کم نیستند هم صنف‌های ما که علاوه بر تجهیزات و نیروهای ماهر، با وجدان کاری مراقب سلامت کار خود و ارایه خدمت کامل و بی‌نقص به مشتریانشان هستند. بهتر است از میان اینها یکی را انتخاب کنند و از خدمات و مشاوره های آنها بهره ببرند.

ما میخواهیم در این بازار بمانیم؛
ما در قالیشویی گلستانی گرچه از امکانات کامل و فضای وسیعی برخورداریم ولی تنها در کنار سایر همکاران معتبرمان، امکان تامین کل نیاز بازار را داریم. به سهم خود از بازار قانعیم و بقای خود را در رضایت و ماندگاری مشتریانمان می‌بینیم. ما می‌خواهیم در این بازار بمانیم. این شغل و حرفه ماست. سی سال در این حوزه خدمت کرده‌ایم و تجربه این سی سال ارزش رضایت مشتریان را به ما اثبات کرده است ما برای حفظ این سرمایه همه تلاش خود را به کار گرفته‌ایم. با آنها همراه و در کنارشان هستیم. از همین فرصت هم استفاده می‌کنیم و به هموطنان خوبمان در سطح شهر تهران عرض می‌کنیم که قالیشویی گلستانی در خدمت آنهاست و از این خدمتگزاری شادمان است. ما برای پاسخ به سوالات و ارایه مشاوره رایگان در خدمت هموطنان خود در تهران و حومه هستیم.

کارپتور: سپاسگزارم از شرکت شما در این گفتگو

گلستانی: من هم از توجه شما به موضوع قالیشویی و امور وابسته به آن تشکر می‌کنم.